مرحله اول ترخیص کالا: دریافت پروفرما و پیکینگ لیست
اولین قدم در ترخیص کالا، دریافت پروفرما و پیکینگ لیست از فروشنده یا صادرکننده است. پروفرما شامل
جزئیات مربوط به کالا، قیمت، شرایط حمل و نقل و شرایط پرداخت است، در حالی که پیکینگ لیست شامل
جزئیات بیشتری درباره بسته‌بندی و محتوای محموله می‌باشد. این دو سند پایه‌ای برای شروع فرآیند
ترخیص کالا از گمرک محسوب می‌شوند و اطلاعات مورد نیاز برای ادامه مراحل بعدی را فراهم می‌کنند.
مرحله دوم ترخیص کالا: اخذ مجوز ثبت سفارش
بعد از دریافت پروفرما و پیکینگ لیست، نوبت به اخذ مجوز ثبت سفارش از وزارت صنعت، معدن و تجارت
می‌رسد. این مجوز به واردکننده اجازه می‌دهد تا فرآیند واردات کالا را آغاز کند. بدون این مجوز،
واردات کالا به کشور امکان‌پذیر نیست. مجوز ثبت سفارش همچنین نشان‌دهنده تعهد دولت به حمایت از
تجارت قانونی و شفاف است و به کنترل واردات و صادرات کمک می‌کند.
مرحله سوم ترخیص کالا: بیمه کالا و بازرسی کالا در مبدأ و مقصد
بیمه کالا نقش مهمی در حفاظت از محموله در طول حمل و نقل دارد. بیمه‌گذار باید به دقت شرایط و
پوشش‌های بیمه‌ای را بررسی کند تا در صورت بروز هر گونه خسارت در طول مسیر، محموله تحت پوشش قرار
گیرد. همچنین، بازرسی کالا در مبدأ و مقصد به اطمینان از کیفیت و مطابقت کالا با مشخصات سفارش کمک
می‌کند. این بازرسی‌ها معمولاً توسط شرکت‌های بازرسی معتبر انجام می‌شوند و شامل بررسی تعداد،
کیفیت، و وضعیت فیزیکی کالا می‌شوند.
مرحله چهارم ترخیص کالا: تشکیل پرونده جهت تخصیص ارز و حواله بانکی
تخصیص ارز و حواله بانکی یکی از مراحل حساس و مهم در فرآیند ترخیص کالا است. واردکننده باید با
ارائه مدارک مربوط به بانک‌های مجاز، درخواست تخصیص ارز برای پرداخت به فروشنده خارجی را ثبت کند.
این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا بر اساس آن، بانک مرکزی ارز مورد نیاز را به حساب
فروشنده واریز می‌کند. بدون تخصیص ارز، فرآیند واردات با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
مرحله پنجم ترخیص کالا: هماهنگی با شرکت حمل و نقل بین‌المللی جهت جا به جایی کالا
هماهنگی با شرکت حمل و نقل بین‌المللی از مراحل حیاتی در فرآیند ترخیص کالا است. این شرکت‌ها مسئول
حمل و نقل ایمن و به موقع کالا از مبدأ به مقصد هستند. انتخاب یک شرکت حمل و نقل معتبر و هماهنگی
دقیق با آن‌ها می‌تواند از مشکلاتی همچون تأخیر در تحویل، آسیب به کالا، یا حتی گم شدن محموله
جلوگیری کند. این مرحله باید با دقت و برنامه‌ریزی انجام شود تا از هر گونه مشکل در ادامه مراحل
ترخیص کالا جلوگیری شود.
مرحله ششم ترخیص کالا: رسیدن کالا به گمرک و دریافت قبض انبار گمرکی
در اولین مرحله صاحب کالا یا نماینده قانونی آن باید به شرکت حمل‌کننده مراجعه و اسناد مربوط به حمل
را دریافت کند. سپس باید با اسناد شرکت حمل، برای کالایی که به اماکن گمرکی تحت نظارت گمرک وارد شده
قبض انبار گمرکی دریافت کرد. در قبض انبار گمرکی اطلاعاتی نظیر وزن محموله، تعداد بسته‌ها، تاریخ
ورود کالا و … درج می‌گردد.
مرحله هفتم ترخیص کالا: تهیه و آماده‌سازی اسناد
در این مرحله می‌بایست کلیه اسناد و مدارکی که برای یک اظهار گمرکی ضروری است را تهیه کنید و در
صورت نیاز، قبل از اظهار به گمرک مربوطه، اسناد به بانک عامل جهت بررسی و تایید ارسال شود. در زیر
لیستی از اسناد و مدارک کلی جهت ترخیص وارداتی و صادراتی آورده شده است.
مرحله هشتم ترخیص کالا: اظهار از طریق سامانه EPL
مرحله هشتم ترخیص کالا شامل ثبت اطلاعات کالا در سامانه EPL است. ابتدا با ورود به سامانه
[EPL](https://epl.irica.ir)، گزینه "ثبت اظهارنامه" را انتخاب کرده و نوع اظهارنامه (واردات،
صادرات، ترانزیت) را مشخص می‌کنید. سپس اطلاعات کالا شامل مشخصات عمومی، نوع بسته‌بندی، کد تعرفه
گمرکی، و مشخصات فرستنده و گیرنده را وارد می‌کنید. مدارک مورد نیاز مانند فاکتور تجاری، بارنامه، و
گواهی مبدا باید به سامانه بارگذاری شوند. سامانه به طور خودکار مبلغ عوارض و حقوق گمرکی را محاسبه
کرده و امکان پرداخت الکترونیکی فراهم می‌شود. پس از اطمینان از صحت اطلاعات، اظهارنامه به صورت
نهایی ثبت و یک شماره کوتاژ به شما اختصاص داده می‌شود که برای پیگیری‌های بعدی ضروری است. در
نهایت، تأییدیه ثبت اظهارنامه دریافت می‌شود که باید در مراحل بعدی ارائه شود. این مرحله کلیدی است
و اگر به درستی انجام شود، فرآیند ترخیص کالا به‌سرعت و بدون مشکل پیش خواهد رفت.
مرحله نهم ترخیص کالا: دریافت کوتاژ اظهارنامه و تعیین مسیر اظهارنامه
پس از ثبت نهایی اظهارنامه در سامانه EPL، یک شماره کوتاژ به اظهارنامه اختصاص داده می‌شود که
به‌عنوان شناسه‌ای برای پیگیری مراحل بعدی استفاده می‌شود. سپس، سامانه به‌صورت خودکار مسیر
اظهارنامه را تعیین می‌کند که شامل سه حالت است: مسیر سبز (ترخیص سریع بدون بررسی)، مسیر زرد (بررسی
مدارک بدون ارزیابی فیزیکی) و مسیر قرمز (بررسی دقیق مدارک و ارزیابی فیزیکی). تعیین مسیر بر اساس
نوع کالا، سوابق واردکننده و سیاست‌های گمرکی انجام می‌شود و مشخص می‌کند که کالا چه مراحلی را برای
ترخیص طی خواهد کرد.
مرحله دهم ترخیص کالا: کنترل و ارزیابی کالا
پس از تعیین مسیر اظهارنامه (سبز، زرد یا قرمز)، در صورت نیاز، کالا توسط کارشناسان گمرک مورد
ارزیابی قرار می‌گیرد. در مسیر سبز، کالا بدون ارزیابی فیزیکی ترخیص می‌شود. در مسیر زرد، فقط مدارک
بررسی شده و در صورت تطابق، کالا آزاد می‌شود. اما در مسیر قرمز، علاوه بر بررسی دقیق مدارک،
ارزیابی فیزیکی کالا نیز انجام می‌شود. ارزیاب گمرک مشخصات کالا را با اطلاعات اظهارنامه تطبیق
می‌دهد تا از صحت اطلاعات و قانونی بودن کالا اطمینان حاصل کند. نتیجه ارزیابی در سامانه ثبت می‌شود
و در صورت عدم مشکل، فرآیند ترخیص ادامه می‌یابد.
مرحله یازدهم ترخیص کالا: دریافت مجوزهای مورد نیاز
این مرحله شامل اخذ مجوزهای مورد نیاز کالا است که بر اساس تعرفه اظهاری به صورت سیستمی و یا بر
اساس نظر ارزیاب و کارشناس مربوطه تعیین می‌گردد. این مجوزها ممکن است شامل تجهیزات پزشکی، بهداشت،
قرنطینه، استاندارد، جهاد کشاورزی، و ... باشند.
مرحله دوازدهم ترخیص کالا: کارشناسی و بررسی تعرفه و ارزش اظهارنامه
در این مرحله، کارشناس با توجه به اطلاعات اظهارنامه و ارزیابی کالا و تطبیق آن با اسناد اظهارنامه،
محموله را از نظر ارزش و تعرفه بررسی می‌کند.
مرحله سیزدهم ترخیص کالا: صندوق و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
پس از بررسی اظهارنامه و مشخص شدن مبلغ حقوق و عوارض، صاحب کالا یا نماینده قانونی او مبلغ را از
طریق درگاه پرداخت آنلاین یا از طریق فیش نقدی به حساب گمرک واریز می‌کند.
مرحله چهاردهم ترخیص کالا: بارگیری و تحویل کالا از انبار گمرک
پس از پایان تشریفات گمرکی و صدور مجوز بارگیری، کالا از انبار گمرک بارگیری و برای تحویل به صاحب
کالا آماده می‌شود.
مرحله پانزدهم ترخیص کالا: درب خروج
در این مرحله، یک ارزیاب و کارشناس تمامی اطلاعات کالا و مدارک را بررسی کرده و با تایید نهایی،
کالا از گمرک خارج می‌شود.
مرحله شانزدهم ترخیص کالا: امور خروج کالا از گمرک
پس از اتمام تمامی مراحل اداری و پرداخت هزینه‌ها، نوبت به خروج کالا از گمرک می‌رسد. در این مرحله،
مجوز بارگیری صادر می‌شود و صاحب کالا یا نماینده او با ارائه اسناد و مدارک لازم به انبار گمرک،
فرآیند تحویل کالا را آغاز می‌کند. انباردار گمرک، پس از بررسی اسناد و تطبیق آن‌ها با کالا، اجازه
خروج را صادر می‌کند. سپس کالا بارگیری شده و از گمرک خارج می‌شود. این مرحله آخرین گام در فرآیند
ترخیص کالا است و پس از آن، کالا به مقصد نهایی ارسال می‌گردد.
